Po lekturze części 1, wiesz już z jakich objawów możesz doświadczać podczas przeżywania depresji, a wypełniając Test na Depresję umieszczony w części 2, możesz masz już pogląd na temat intensywności Twoich objawów. W poniższej, trzeciej odsłonie zajmiemy się przyczynami depresji – zarówno z perspektywy psychopatologicznej, jak i w podejściu Gestalt.

Przyczyny Depresji – psychopatologia

Przeglądając Internet w poszukiwaniu przyczyn depresji, możesz natknąć się na wiele stwierdzeń typu:

• Istnieje szereg czynników ryzyka, które mogą zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń depresyjnych: depresja lub inne zaburzenia psychiczne w rodzinie, własne zaburzenia fizyczne lub psychiczne, np. przewlekły ból lub zaburzenia związane z używaniem substancji, stresy życiowe lub traumatyczne przeżycia
• Przyczyny depresji nie są w pełni poznane, identyfikuje się różne możliwe przyczyny choroby
• Wskazuje się na uwarunkowania genetyczne, zaburzenia w poprawnym działaniu neuroprzekaźników w mózgu, zmiany hormonalne, zaburzenia w budowie niektórych struktur w mózgu
• Wymieniane są również przyczyny psychologiczne: traumatyczne zdarzenia, obniżona zdolność radzenia sobie ze stresem, czynniki osobowościowe, wysoki poziom lęku

O ile objawy depresji i sama diagnoza depresji jest konkretna, o tyle przyczyny opisywane psychopatologicznie wydają się dość mgliste. Podsumowując te objaśnienia, można przyjąć, że przyczyny depresji mogą tkwić w czynnikach: biologicznych, środowiskowych, psychospołecznych, fizjologicznych oraz w zaburzeniach współistniejących. Nie podważam prawdziwości tych twierdzeń. Problem jednak w tym, że tak szeroko zarysowany wachlarz możliwych przyczyn depresji sprawia, że trudno wyciągnąć z tego dla siebie praktyczne wnioski. Może to prowadzić do poczucia dezorientacji, które samo w sobie może pogłębiać objawy depresji.

Przyczyny Depresji według Gestalt

Moim skromnym zdaniem, proces depresji dobrze opisuje nurt psychoterapii, którego jestem przedstawicielem jako praktykujący psychoterapeuta, czyli podejście Gestalt. Jeśli nie wiesz nic o nurtach psychoterapii, możesz zajrzeć tutaj: Psychoterapia | Który Nurt Psychoterapii jest Najlepszy dla Ciebie? Porównanie 7 Nurtów.

W Gestalt skupiamy się na nieustannym procesie zachodzącym pomiędzy osobą a środowiskiem. Mając więc do czynienia z sytuacją depresji, będziemy skupiali się na zakłóceniach zdrowego funkcjonowania pomiędzy osobą a środowiskiem. W centrum ów skupienia będzie zatem relacja pomiędzy osobą a jej otoczeniem. Gdy zatem osoba z objawami depresji, pojawi się w gabinecie, będziemy mogli zajmować się tym co pomiędzy osobą a psychoterapeutą, a więc ich wzajemną relacją.

Objawy Depresji w „tu i teraz”

Innymi słowy, objawami depresji, na które psychoterapeuta Gestalt będzie zwracał będą te, które pojawią się w „tu i teraz” rzeczywistości gabinetowej, czyli objawy będą zależały od tego co pojawi się w przeżyciu osoby i psychoterapeuty w ich spotkaniu. Objawy będą więc rezultatem tego, co wydarza się pomiędzy psychoterapeutą a klientem w sytuacji sesji psychoterapii, a patrząc szerzej: Objawy depresji będą tym, co widzimy jako rezultat „czegoś”, czego doświadcza klient w relacji ze środowiskiem.

Możesz pomyśleć, że przecież psychoterapeuta jest obcą osobą i że gabinet terapeutyczny to bardziej „laboratorium” niż rzeczywistość. I że skoro klient miał objawy depresyjne, gdy pojawił się w gabinecie, to trudno zakładać, że terapeuta ma związek z objawami depresji, a tym bardziej z jej przyczynami. Jest to niezaprzeczalny fakt. Jednocześnie, w podejściu Gestalt chodzi o to, że z dużym prawdopodobieństwem klient wchodząc w relację z terapeutą, „odtworzy” swój usztywniony wzorzec relacyjny i to, co dotychczas pozostawało „tam i wtedy”, zaistnieje w jakiś sposób również w „tu i teraz”. W ramach terapii należy zatem to zjawisko zauważyć i szukać możliwości, by w relacji z terapeutą i przy jego wsparciu, klient w którymś momencie mógł doświadczyć swojej relacji ze środowiskiem w nowy, uprzednio niedostępny sposób.  

Przyczyny depresji według Gestalt – Depresja jako twórcze przystosowanie

To co wydarza się jako objaw depresji, można również zobaczyć jako pokłosie twórczego przystosowania się klienta w relacji ze środowiskiem. 

Innymi słowy, w przypadku depresji, depresję będziemy rozważać jako formę radzenia sobie z rzeczywistością, co naturalnie przynosi pytanie: „Radzenia sobie z czym konkretnie?” 

Jeśli przyjmiemy, że depresja jest formą dostosowania się do relacji z otoczeniem, to możemy się domyślać, że tak dramatyczny sposób radzenia sobie, może wskazywać na równie dramatyczne przyczyny. W podejściu Gestalt możemy mówić o podobieństwach w zakresie stosowanych sposobów na radzenie sobie z otoczeniem – czyli możemy powiedzieć, że wiele osób adaptuje się w relacji z otoczeniem poprzez depresję. Innymi słowy: wiele osób w podobny sposób, czyli poprzez depresję, może próbować poradzić sobie z problemem. Dla każdej z tych osób owym problemem może być jednak coś innego.

Depresja jako „najlepsze możliwe rozwiązanie”

Nie wiem jak dla Ciebie, ale dla mnie myśl o tym, że depresja jest najlepszym możliwym rozwiązaniem sprawia, że robi mi się lżej. Łatwiej jest mi przyjąć, że ten stan utknięcia już sam w sobie jest próbą rozwiązania problemu i dzięki temu łatwiej mi przyjąć to jak jest, niż na przykład walczyć z tym.

W podejściu Gestalt mówimy o procesie zmiany w ten sposób, że zmianą jest stanie się bardziej sobą. Stając się bardziej sobą, zmieniamy się w tym sensie, że jeśli na początku uznawaliśmy depresję jako jakiś zewnętrzny stan, który nam się przydarza, a następnie przyjęliśmy to, że to jest nasz najlepszy, możliwy sposób adaptacji do trudnej sytuacji, to tym samym stajemy się bardziej sobą – w tym przypadku, stajemy się bardziej sobą w stanie depresji. Możemy się dzięki temu stopniowo, przy wsparciu życzliwego terapeuty przybliżać do przyczyn tego stanu rzeczy i depresji rozumianej jako adaptacja. 

W gestalcie, proces zmiany jest paradoksalny. Oznacza to, że ze stanem depresji nie walczy się, lecz przy wsparciu psychoterapeuty, jest się w nim obecnym. A ponieważ to, czego doświadczamy transformuje się, to tak jest również ze stanem depresyjnym. Innymi słowy, stan którego „chcemy się pozbyć” zostaje przyjęty, by stać się „początkiem” jakiegoś rodzaju transformacji. 

Możliwe Przyczyny Depresji

Tak jak wcześniej wspomniałem, konkretne przyczyny depresji będą bardzo indywidualne. Można natomiast szukać pewnych wspólnych, mocnych akcentów przyczyn depresji. 

Przyczyny Depresji a Poczucie Winy

Depresja organizuje się wokół emocji poczucia winy. Poczucie winy jest emocją hamującą, która może mówić nam o tym, że to, co zrobiliśmy, co robimy lub co potrzebowaliśmy zrobić, jednocześnie nas wewnętrznie konfliktuje. Dla przykładu: ktoś zauważa, że potrzebuje spędzać więcej czasu samemu, bo tego czasu w ogóle dla siebie nie ma i ciągle „zajmuje się” innymi. Sięga więc po rozwiązania, które zaspokoją odkrytą potrzebę, ale otoczenie sprzeciwia się temu ruchowi. To wywołuje u tej osoby poczucie winy – że robi coś złego, gdy zaspokaja własną potrzebę i że „powinna” dawać z siebie jeszcze więcej innym, albo że „powinna” nauczyć się zaspokajać swoją potrzebę poprzez wspólny czas z innymi.

Jeśli przyjmiemy, że pod chęcią spędzania czasu samemu ze sobą jest potrzeba autonomii, albo szukania ekspresji siebie, o co danej osobie może być trudno w niesprzyjającym otoczeniu, to wszelkie powinności i brak wsparcia otoczenia, mogą pogłębiać utknięcie. A trwanie w utknięciu jest bardzo kosztowne energetycznie. Jeśli taka sytuacja się przedłuża, ta przykładowa osoba może zacząć doświadczać objawów depresyjnych. Tym bardziej, jeśli osoba nie ma świadomości na temat tego, czego dokładnie potrzebuje, albo co ją aż tak bardzo frustruje lub hamuje.

Przyczyny Depresji a Wybór

Można również przyjąć, że sytuacja depresji wiąże się z brakiem wyboru. Gdy nie wybieramy, utykamy. Gdy utykamy, gdy „stoimy w rozkroku”, to taka sytuacja jest bardzo kosztowna energetycznie. Odnosząc się do przykładowej osoby, o której była mowa w poprzednim akapicie – bardzo trudno byłoby długo trwać w sytuacji, w której:

• z jednej strony, potrzebujemy zaspokoić naszą potrzebę, gdyż owa potrzeba silnie domaga się zaspokojenia (długo była frustrowana)
• z drugiej strony, otoczenie nie wspiera, a wręcz jest przeciwne zaspokajaniu owej potrzeby, gdyż z jakiś względów otoczenie postrzega tę sytuację jako zagrażającą lub ograniczającą zaspokojenie własnych potrzeb

Można przyjąć, że silne ścieranie się dwóch, wyżej wymienionych sił przez długi czas, byłoby dla naszej przykładowej osoby bardzo obciążające. I w tym sensie adaptacja poprzez depresję mogłaby być pewnym rozwiązaniem. Byłoby to niejako „wycofanie się z walki”, oddalenie trudnych decyzji na przyszłość. 

Przyczyny depresji a rozczarowanie i doświadczenie straty

Jeśli depresja jest w jakimś momencie życia najlepszym możliwym rozwiązaniem, to dlaczego tak powszechnie chce się z nią „walczyć”? Moim zdaniem dlatego, że depresja jest rozwiązaniem tymczasowym. Długie trwanie w stanie depresyjnym, samo w sobie jest obciążające i obniżające jakość życia.

Jednocześnie, wielu osobom tak trudno wyjść z depresji, bo wychodzi się z niej poprzez kontaktowanie się ze swoim rozczarowaniem i stratą. A większość z nas chroni się przed odczuwaniem rozczarowania i straty. 

Rzeczywistość jest przy tym taka, że gdy coś wybieramy, to jednocześnie coś innego tracimy. A gdy coś tracimy, to przechodzimy żałobę. Nie wybierając, nie doświadczymy straty (i to jest „zaleta” depresji), ale również nie wyjdziemy z utknięcia (co jest bardzo obciążające).

Możemy również czuć rozczarowanie tym, że nie jest tak, jak „powinno być”, jak sobie zaplanowaliśmy. Czasami potrzebujemy skontaktować się z tym, jak jest naprawdę – wejść w swoje iluzje, wyobrażenia i marzenia – by sprawdzić o co właściwie nam chodzi, czego potrzebujemy.

Często jest tak, że to, czego potrzebujemy, nie jest już do dostania, bo czasu nie cofniemy. Możemy jednak to uznać, przeżyć żałobę poprzez wyrażenie wszystkiego, co jest nam potrzebne do wyrażenia, by móc otworzyć się przez to bardziej na to, co jest dostępne i możliwe w tu i teraz.

Przyczyny depresji, rozczarowanie, żałoba… i terapeuta

Możesz pomyśleć, że skoro właściwie chodzi o wybieranie i przeżywanie straty, to po co jest potrzebny psychoterapeuta? Czyż nie można tego zrobić samemu?

Moim zdaniem, można wiele zrobić samemu, o ile wcześniej był z nami ktoś znaczący, obecny i towarzyszący. Wówczas jest spora szansa na to, żeby uwewnętrznić służące nam procesy relacyjne. Często jednak takich osób zabrakło w naszym życiu, albo dostaliśmy od nich mniej niż potrzebowaliśmy. Wówczas możemy utykać na różnych etapach cyklu samoregulacji i może być nam trudno wychodzić z tych utknięć indywidualnie.

Psychoterapeuta może nas wesprzeć w dochodzeniu do tego, gdzie utykamy. W przypadku depresji, może to być jednocześnie:

• tworzenie relacji pomiędzy klientem a terapeutą, która sama w sobie będzie gruntem i wsparciem klienta do podejmowania wyborów lub domykania tego, co niedomknięte (a co mogło się pojawić w trakcie psychoterapii)
• dochodzenie do przyczyn depresji, co często wymaga czasu, empatii, współczucia i wspólnego wysiłku klienta i terapeuty
• na etapie przeżywania straty, empatyczne towarzyszenie poprzez uznawanie i przyjmowanie wszystkiego, co klient potrzebuje wyrazić w procesie żałoby (bo do przeżywania żałoby potrzebujemy towarzyszenia)

Kilka słów o tym jak mierzenie się z depresją wygląda w praktyce

Wychodzenie z depresji może być trudne, ale nie musi. Z mojego doświadczenia wynika, że bywa różnie. Często okazuje się, że gdy zaczynamy docierać do tego, co dla klienta jest ważne, a co do tej pory pozostawało nieświadome, to stan klienta się poprawia. Ma to duży sens w kontekście tego, co zostało powyżej napisane. Bo skoro depresja jest najlepszym możliwym rozwiązaniem w sytuacji trudności z podejmowaniem wyborów, to gdy zaistnieją „wystarczająco wspierające warunki”, żeby zacząć dla siebie wybierać i tym samym zaspokajać swoje sfrustrowane potrzeby, to depresja nie jest już tak bardzo „potrzebna”. Okazuje się wtedy, że można inaczej.

Warto nadmienić, że trudno zaimplementować w życiu koncepcję, o której piszę, wyłącznie w sposób intelektualny. Mam poczucie, że to co działa, to ucieleśnione doświadczenie, które wydarza się w unikalnej relacji klient-terapeuta. Jeśli doświadczasz depresji, życzę Ci, żebyś spotkała lub spotkał, taką osobę, z którą zaistnieją wystarczająco dobre warunki do załatwienia spraw, które potrzebujesz załatwić.

W kolejnej części dowiesz się o tym jak mają się ze sobą farmakoterapia i Gestalt, w kontekście depresji: Depresja | Część 4: Jak Radzić Sobie z Depresją? | Farmakoterapia i podejście humanistyczne Gestalt

Cykl o depresji

Oto wszystkie części cyklu o depresji. Być może zakres ulegnie poszerzeniu, jeśli wyrazisz swoje zainteresowanie jego uzupełnieniem.

• Depresja | Część 1: Objawy Depresji | Depresja według DSM-5  | Depresja według Gestalt
• Depresja | Część 2: Test na Depresję | Jak rozpoznać Depresję
• Depresja | Część 3: Przyczyny Depresji w podejściu Gestalt
• Depresja | Część 4: Jak Radzić Sobie z Depresją? | Farmakoterapia i podejście humanistyczne Gestalt

Tyle na dzisiaj, trzymaj się ciepło,
Rafał  Stolarek

Potrzebujesz wsparcia?

Czas obniżonego nastroju lub którejś z opisywanych poziomów depresji, to bardzo trudny okres w życiu. Potrzebujesz wsparcia lub chcesz popracować w ramach psychoterapii nad przyczynami doświadczanych przez Ciebie objawów? Zachęcam Cię do rozważenia współpracy ze mną lub kimś z zespołu Nasze Relacje. Więcej szczegółów znajdziesz tutaj: Psychoterapia Piaseczno i online oraz tutaj: Oferta.

Nasza oferta: psychoterapia indywidualna, terapia par, psychoterapia grupowa – w Piasecznie i online, jak również warsztaty z komunikacji dla par i singli.

Uwaga: Trwa nabór do grupy psychoterapii w Piasecznie, w ramach której będzie możliwość w empatycznej i bezpiecznej przestrzeni odkrywać nowe sposoby bycia w relacji, przy wsparciu moim i grupy – kliknij by dowiedzieć się więcej i umówić się na darmową konsultację.

Jestem certyfikowanym psychoterapeutą w podejściu Gestalt. Moją intencją dla działalności Centrum Rozwoju Nasze Relacje jest dawanie Ci takich jakości, które umożliwią Ci poszerzenie świadomości. Wierzę bowiem, że poszerzona świadomość daje realne szanse na ugruntowane zmiany w życiu – życie w autentyczności, prawdzie, lekkości i obfitości.

Rafał Stolarek
Centrum Rozwoju Nasze Relacje
888-200-760
kontakt@naszerelacje.pl

 

—

#Relacje #Wsparcie #RozwójOsobisty #Gestalt #ZdrowiePsychiczne #PsychoterapiaPiaseczno

Foto na górze wpisu: Joshua Earle – Unsplash